ยอดมันสำปะหลังหมัก | ยอดอาหารโคนมลดต้นทุน บ้านหินฮาว จังหวัดอุดรธานี

ผู้ใหญ่กรณ์ สารคำ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรกรผู้ผลิตอาหารสัตว์ชุมชนจากยอดมันสำปะหลังบ้านหินฮาว เล่าให้เราฟังว่า เดิมทีชาวบ้านในพื้นที่ปลูกมัน อ้อย และทำนานาแปลงใหญ่ ต่อมาจึงมีการรวมกลุ่มต่อยอดจากวัตถุดิบที่มีอยู่มากในพื้นที่ อย่างยอดและลำต้นอ่อนมันสำปะหลัง ซึ่งเป็นวัตถุดิบพลอยได้จากการเก็บเกี่ยวหัวมัน โดยนำวัตถุดิบดังกล่าวมาผลิตเป็นอาหารสัตว์เพื่อลดต้นทุนโดยมีสมาชิกเริ่มต้น 14 คน จำนวน 54 หุ้น หุ้นละ 500 บาท

ทำไมต้อง 'หมัก' ใบมันสำปะหลัง

ถึงแม้ว่าใบและลำต้นอ่อนมันสำปะหลังสดจะมีคุณค่าทางอาหารและมีโปรตีนราวๆ 7-8 เปอร์เซ็นต์ (เมื่อทำให้แห้งจะมีโปรตีนสูงถึง 24.9 เปอร์เซ็นต์) แต่ก็จะมีสารไซยาไนด์สูงด้วยเช่นกัน โดยจะพบสารไซยาไนด์แตกต่างกันไปตามแหล่งที่ปลูก ดังนั้นหากนำมาใช้เป็นอาหารให้กับโคนมโดยตรงอาจเป็นอันตรายได้ โดยปริมาณของสารไซยาไนด์ที่ทำให้โคนมเกิดอาการหายใจติดขัดและเสียชีวิตจะอยู่ประมาณ 2 mg/Kg BW (2 มิลลิกรัมต่อนํ้าหนักตัว 1 กิโลกรัม) ซึ่งเราจะพบสารไซยาไนด์ในยอดใบมันสำปะหลังสดสูงถึง 400-700 ppm (400-700 มิลลิกรัมต่อ 1 กิโลกรัม) ดังนั้นหากจะใช้ยอดใบมันสำปะหลังสดจะต้องผ่านกระบวนการหมักเพื่อลดประมาณสารไซยาไนด์ลงอย่างถูกวิธี โดยทางกลุ่มใช้เวลาหมักยอดใบและลำต้นอ่อนมันสำปะหลังอยู่ในถุงพลาสติกถึง 14 วัน จนสามารถนำมาเป็นอาหารสัตว์อย่างปลอดภัยได้

:: เกษตรกรนำยอดใบมันสำปะหลังมาขายให้กับกลุ่มวิสาหกิจชุมชน

เพิ่มกำลังการผลิตรองรับตลาด

ปศุสัตว์อำเภอได้มีการแนะนำให้รู้จักโครงการวิจัย การพัฒนาห่วงโซ่คุณค่าใหม่จากฐานทรัพยากรพื้นถิ่นเพื่อเพิ่มศักยภาพการผลิตและลดต้นทุน ของ กลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงโคนมและยกระดับเศรษฐกิจฐานรากและเศรษฐกิจหมุนเวียนในพื้นที่ จึงมีการจดทะเบียนวิสาหกิจชุมชนขึ้นมาใหม่ โดยมีการประชาสัมพันธ์แบรนด์ผ่านทางช่องทางออนไลน์ ให้ความรู้เรื่องใบมันหมักสำหรับผลิตเป็นอาหารสัตว์ ปัจจุบันทาง องค์การส่งเสริมกิจการโคนมแห่งประเทศไทย ต้องการยอดใบมันสำปะหลังหมักจากกลุ่มราว 5-10 ตัน ซึ่งตอนนี้ทางกลุ่มได้รวบรวมรับซื้อยอดใบและลำต้นอ่อนมันสำปะหลังจากสมาชิกและคนในชุมชน

ผู้ใหญ่กรณ์ บอกกับเราอีกว่า “…เราไม่มีวันหยุดในการรับซื้อ ถ้าเกษตรกรมาตอนไหนเราก็รับซื้อตอนนั้น เขาก็จะโทรแจ้งเราก่อน…” 

ลดต้นทุนอาหาร โคนมอยู่ได้ วิสาหกิจฯ อยู่ได้

โดยปกติเกษตรกรจะบรรทุกใบมันสำปะหลังใส่มอเตอร์ไซค์ ใส่รถกะบะ มาที่วิสาหกิจชุมชน จำนวนน้อยที่สุดอยู่ราวๆ 200-300 กิโลกรัมต่อราย สูงสุดอยู่ประมาณ 4,000 กิโลกรัม ซึ่งทางวิสาหกิจก็จะรับซื้อทั้งหมดไม่มีขั้นต่ำ โดยให้ราคาอยู่ที่กิโลกรัมละ 1 บาท ตอนนี้กำลังการผลิตของวิสาหกิจยังไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาดที่มีมากถึงวันละ 10 ตัน โดยทางกลุ่มวิสาหกิจชุมชนเองเร่งส่งเสริมและให้ความรู้การตัดยอดและลำต้นอ่อนมันสำปะหลัง ซึ่งสามารถตัดขายให้กับวิสาหกิจชุมชนได้ถึง 4 รอบต่อปี โดยไม่ส่งผลกระทบต่อน้ำหนักหัวมันสำปะหลังในที่สุด ทางวิสาหกิจชุมชนคาดหวังว่าจะได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐต่างๆ เพื่อแก้ปัญหาราคาอาหารสัตว์ในกิจการโคนมที่สูงขึ้นในปัจจุบัน

:: อาหารจากยอดมันสำปะหลังหมักมีส่วนช่วยลดภาระต้นทุนของกิจการเลี้ยงโคนมมากซึ่งมีความต้องการอาหารสัตว์ในพื้นที่ถึง 10 ตันต่อวัน